Dutch History

Kan iedereen uitgroeien tot oorlogsmisdadiger, als de omstandigheden daarom vragen? 'Hoeveel ik van Fokko'tje houd, kan ik niet schrijven en niet met woorden zeggen, Erika. Maar als ik bij jullie ben, dan zul je dat wel merken: dat geldt ook voor jou, Vrouwke.' Uit een brief van Willem aan Erika. Willem van der Neut mishandelde als bewaker in Kamp Amersfoort vele gevangenen en maakte deel uit van het executiepeloton. Wat was hij voor een man? Was hij een 'beestmens', zoals de naoorlogse kranten hem noemden? Een psychopaat, die in het kamp driften botvierde die hij eerder onderdrukte?

Manhattan has long been part of a bustling community, even before it formed the backbone of New York City. Centuries before New York City became a shining city of steel that enthralled millions of immigrants, Lenni-Lenape Indians, an Algonquin-speaking tribe whose name means "the People", lived in what would become New York, New Jersey, and Pennsylvania.

Sinds de snelle opkomst van Pim Fortuin in 2002 is de Nederlandse politiek veranderd. De politieke partijen lijken zich inmiddels te hebben hervonden. Niet door zich tegen het populisme te keren, maar eerder door het te erkennen. Wat is populisme? En is het echt zo nieuw of is het onlosmakelijk deel van de democratie?

Ruim vier eeuwen geleden zwermden Nederlandse schepen en hun bemanningen uit over de wereldzeeën. Ze voeren naar het noorden, over de Atlantische Oceaan naar het westen en rond Kaap Hoorn en voorbij Kaap de Goede Hoop naar Azië. Ze dreven handel, gingen de strijd aan met Europese concurrenten, onderwierpen goed- of kwaadschiks inheemse volken en stichtten nederzettingen en koloniën. Het vervoer van goederen en mensen via het water was in veel opzichten bepalend voor de ontwikkeling van scheepstypen, navigatiemiddelen en handelsnetwerken.

Tussen 1936 en 1939 werd Spanje verscheurd door een burgeroorlog. Republikeinen en nationalisten streden op leven en dood. Ze werden daarin gesteund door een keur aan politieke en religieuze groeperingen, waaronder socialisten, anarchisten, communisten, fascisten, monarchisten en autoritaire militairen. Ook het buitenland bemoeide zich met de strijd, zoals Duitsland en de Sovjet-Unie.

Op energieke wijze vertelt Willem Zwalve over de nauwe verbondenheid tussen de historische ontwikkeling van het recht en de vorming van nationale staten in West-Europa. Over de invloed van het Romeins recht die veel verder reikt dan de eerste paar eeuwen na Christus. En hoe het samenstellen van wetboeken werd gebruikt voor het versterken van het nationale bewustzijn. Van de Romeinen tot aan de middeleeuwse koningen.

In dit multidisciplinaire college kijkt Kitty Zijlmans naar de vele aspecten van kunstgeschiedenis, waaronder esthetica en kunstkritiek. Maar ook naar de rol van de kunst in de maatschappij en de veranderingen daarin als gevolg van de opkomst van moderne kunst en de mondialisering.

De klassieke oudheid is nog steeds een bron van fascinatie en inspiratie. Wie zich bezighoudt met de grote teksten uit de Oudheid kan zich niet aan de indruk onttrekken dat die teksten over ons gaan, over de essentie van wat ons tot mens maakt en wat onze samenleving bezighoudt. Wij zijn individuen, verankerd in de afwisseling van de generaties tussen het verleden van onze ouders en de toekomst van onze kinderen, we leven in groepen met een gedeeld verleden en gemeenschappelijke doelen.

De stad is een intrigerend fenomeen. Al duizenden jaren wordt er door mensen in gewoond en geleefd. Het is bovendien de plek bij uitstek waar wordt gehandeld, religie en cultuur wordt aangeboden en van waaruit wordt bestuurd. In deze collegereeks wordt een levendig overzicht gegeven van bijna 5000 jaar stadsgeschiedenis aan de hand van een aantal concrete steden in verschillende fasen van hun ontwikkeling. Ideaaltypen als de klassieke stad, de middeleeuwse stad, de barokstad en de moderne stad worden gekoppeld aan de lotgevallen van echte steden en aan de opvattingen en ambities van stedelingen en planologen van vlees en bloed...

Hoe voerden de oude Grieken oorlog? Op welke wijze organiseerde Alexander de Grote de lange veldtochten, de bevoorrading van zijn soldaten en welke middelen had hij om zijn opgebouwde rijk te verdedigen? Hoe organiseerden de Romeinen hun strategische communicatie en hoezeer verschilde die van de Grieken? De legers van de Grieken en Romeinen bestonden vaak uit huursoldaten en waren meestal lang onderweg. Henk Singor verhaalt over de militaire geschiedenis van het archaïsche Griekenland tot en met het Romeinse Keizerrijk, met oog voor details van het soldatenleven.

Eeuwenlang vormden de Middeleeuwen een synoniem voor ongeletterdheid, barbarij en wreedheid. In de moderne tijd heeft zich daarnaast een veel positiever beeld ontwikkeld. Dan roepen de Middeleeuwen gedachten op aan ongebonden vrijheid, zuivere natuur, spontaniteit en ongekunstelde schoonheid. In dit college belicht de vooraanstaande wetenschapper Herman Pleij deze buitengewoon interessante periode uit onze beschavingsgeschiedenis zowel vanuit historisch-letterkundig als cultuur-historisch perspectief.

De eeuw waarin schokkende gebeurtenissen elkaar snel opvolgden, wordt door Von der Dunk met passie uiteen gezet. In deze capita selecta biedt hij de luisteraar een zeer volledig beeld van de Europese culturele ontwikkeling van de 20e eeuw met oog voor de historische feiten, de politiek, de literatuur en de geschiedschrijving zelf. Von der Dunk toont aan hoezeer het verleden van invloed is op ons huidige en toekomstige denken.

De Nederlandse identiteit bestaat volgens sommige mensen niet. Maar Nederland kent wel degelijk collectieve eigenaardigheden die lange tradities hebben en niet zomaar uit de lucht zijn komen vallen. De afkeer van nationalisme en volkshelden, het botte en directe optreden, het gelijkwaardigheidsdenken, de Oranje- en carnavalsgekte, het zuinige en het polderen zijn maar enkele voorbeelden.

In dit college behandelt Ineke Sluiter werken van o.a. Sophokles, Aristophanes en Thucydides. Alle behandelde schrijvers leefden tijdens de Peloponnesische Oorlog (431 - 404 v.Chr.). Deze strijd tussen de stadstaten Athene en Sparta heeft diepe sporen nagelaten in hun werk. Sluiter weet op meesterlijke wijze de klassieke Griekse literatuur te koppelen aan moderne thema's, zoals wraak, oorlog en democratie.

Meesterverteller Fik Meijer behandelt in deze lezing de geschiedenis van de Grieken en Romeinen aan de hand van enkele concrete probleemstellingen. Wat waren de oorzaken en gevolgen van de Griekse expansie? Waarom was juist de 'democratische' volksvergadering in het oude Athene zo imperialistisch. En hoe kan het dat de Romeinen zo machtig waren, terwijl hun oorlogsverklaringen altijd van een defensieve overweging uit ging? Meijer geeft in deze lezing meer dan een historische uiteenzetting van de Grieken en Romeinen. Hij weet een levendig beeld te schetsen van het leven in de klassieke oudheid.

In alle maatschappijen manifesteren zich groepen personen met macht en aanzien, een verschijnsel dat een erfelijk karakter krijgt. Maar hoe is de adel in Europa ontstaan en welke vorm heeft hij in Nederland gekregen?

In dit college behandelt Coen Schimmelpenninck de historische ontwikkeling en betekenis van de adel in Nederland, van de middeleeuwen tot nu. Met aandacht voor onderwerpen als het leenstelsel, de standen, de ridderschappen en de leef- en bestuurscultuur in de loop der eeuwen.

In zijn college over de historische Mohammed reconstrueert arabist Hans Jansen het leven van de profeet aan de hand van overgeleverde verhalen. Wie was Mohammed eigenlijk? Hoe betrouwbaar zijn de bronnen en in welk historisch kader moeten we ze begrijpen? Met kennis van de Arabische wereld, een heldere stijl en een juiste dosis gezond verstand en humor, geeft Hans Jansen een uiterst boeiend college over het begin van de islam.

Vladimir Lenin en Josef Stalin waren de eerste twee leiders van de Sovjet-Unie. Door de verschillen in achtergrond, opleiding en ideologische opvattingen, hebben zij hun eigen stempel gedrukt op de politieke, industriële, economische en sociologische ontwikkeling van Rusland en haar inwoners. Beiden hebben de industrialisatie van het overwegend agrarische Rusland versneld. Maar daarnaast kwamen miljoenen mensen om het leven tijdens de jaren van de Grote Zuivering onder Lenin en later onder het terreurbewind van Stalin.

In de afgelopen 500 jaar is met schokken en stoten de basis gelegd voor de wereldeconomie zoals we die nu kennen. Tegenwoordig zijn alle landen van de wereld in meer of mindere mate economisch en politiek met elkaar verbonden. Tot het begin van de twintigste eeuw heeft de Europese expansie overzee binnen dit globaliseringsproces een hoofdrol vervuld.

Het nationalisme beheerst sinds twee eeuwen het Europese politieke denken. Het is een onderwerp waarbij iedereen zich betrokken voelt en waarover iedereen een mening heeft. Het leidt tot hevige debatten en geschillen in de samenleving. Vaak worden begrippen als "natie" en "nationalisme" daarbij in tegenstrijdige en uiteenlopende betekenissen gebruikt en met een gebrekkige kennis over de cultuurhistorische achtergronden. Joep Leerssen zet in dit hoorcollege de zaken op een rij.