دمی با بیدل

از دیدِ عرفانی، جهانِ وحدت‌الوجود، قایم به‌ذاتِ خود است و کثرت‌الوجود، سایه‌ای از عالمِ وحدت است، نه اصلِ وحدت.

 معرفت در باره‌ی جهانِ وحدت، در واقع معرّفت درباره‌ی جهانِ لایتناهی است که به‌تعبیر بیدل، انسان با تمام انگیزه و عطش برای شناخت آن در مقامِ "حیرت" (تامل) که بیرون از ذهن و ضمیرِ او نیست، ایستاده‌است:

این قدر بیدل به‌دامِ حیرتِ دل می‌تپم

ره ز من بیرون ندارد فکرِ گردون تاز من

ابوالمعانی بیدل

جاوید فرهاد

حکايت مأمون با کنيزک

به نزد من آن کس نکوخواه تست

که گويد فلان خار در راه تست

حکایت کامل:

چو دور خلافت به مأمون رسيد

يکي ماه پيکر کنيزک خريد

به چهر آفتابي، به تن گلبني

به عقل خردمند بازي کني

به خون عزيزان فرو برده چنگ

سر انگشتها کرده عناب رنگ

بر ابروي عابد فريبش خضاب

چو قوس قزح بود بر آفتاب

شب خلوت آن لعبت حور زاد

مگر تن در آغوش مأمون نداد

گرفت آتش خشم در وي عظيم

سرش خواست کردن چو جوزا دو نيم

بگفتا سر اينک به شمشير تيز

بينداز و با من مکن خفت و خيز

بگفت از که بر دل گزند آمدت؟

چه خصلت ز من ناپسند آمدت؟

بگفت ار کشي ور شکافي سرم

ز بوي دهانت به رنج اندرم

کشد تير پيکار و تيغ ستم

به يک بار و بوي دهن دم به دم

شنيد اين سخن سرور نيکبخت

برآشفت نيک و برنجيد سخت

همه شب در اين فکر بود و نخفت

دگر روز با هوشمندان بگفت

طبيعت شناسان هر کشوري

سخن گفت با هر يک از هر دري

دلش گرچه در حال از او رنجه شد

دوا کرد و خوشبوي چون غنچه شد

پري چهره را همنشين کرد و دوست

که اين عيب من گفت، يار من اوست

به نزد من آن کس نکوخواه تست

که گويد فلان خار در راه تست

به گمراه گفتن نکو مي روي

جفائي تمام است و جوري قوي

هر آنگه که عيبت نگويند پيش

هنرداني از جاهلي عيب خويش

مگو شهد شيرين شکر فايق است

کسي را که سقمونيا لايق است

چه خوش گفت يک روز دارو فروش:

شفا بايدت داروي تلخ نوش

اگر شربتي بايدت سودمند

ز سعدي ستان تلخ داروي پند

به پرويزن معرفت بيخته

به شهد عبارت برآميخته

شاعر: سعدی شیرازی رح

بقلم: علی منهاج

بکوشش: فهیم هنرور

حقا که مرا دنیا بی دوست نمی‌باید

با تفرقه خاطر دنیا به چه کار آید

غزل کامل

سروی چو تو می‌باید تا باغ بیاراید

ور در همه باغستان سروی نبود شاید

در عقل نمی‌گنجد در وهم نمی‌آید

کز تخم بنی آدم فرزند پری زاید

چندان دل مشتاقان بربود لب لعلت

کاندر همه شهر اکنون دل نیست که برباید

هر کس سر سودایی دارند و تمنایی

من بنده فرمانم تا دوست چه فرماید

گر سر برود قطعا در پای نگارینش

سهلست ولی ترسم کاو دست نیالاید

حقا که مرا دنیا بی دوست نمی‌باید

با تفرقه خاطر دنیا به چه کار آید

سرهاست در این سودا چون حلقه زنان بر در

تا بخت بلند این در بر روی که بگشاید

ترسم نکند لیلی هرگز به وفا میلی

تا خون دل مجنون از دیده نپالاید

بر خسته نبخشاید آن سرکش سنگین دل

باشد که چو بازآید بر کشته ببخشاید

ساقی بده و بستان داد طرب از دنیا

کاین عمر نمی‌ماند و این عهد نمی‌پاید

گویند چرا سعدی از عشق نپرهیزد

من مستم از این معنی هشیار سری باید

شاعر: حضرت سعدی شیرازی رح

بقلم: دکتر علی منهاج

بکوشش: فهیم هنرور